Een heide gevormd door klimaatverandering

Bij het Grote Moeras gaat het voornamelijk om het zuidelijkste vlakke moerasgebied. Het regent hier niet zo veel en regelmatig als in bijvoorbeeld de moerassen van Emsland. In de geschiedenis van ons moeras zijn er telkens weer perioden geweest van droogte. Uit deze perioden stammen de ongeveer 6.500 jaar oude boomstammen die hier liggen. De vele wortels hebben steeds de afgraving van de turf gestoord en horen echter tot de bijzonderheden, maar ook de moeilijkheden van de hedendaagse turfwinning.  De dendrochronologische datering van ongeveer 500 dennenbomen uit het Grote Moeras,  geven een tijdperk aan van 4619 tot 4431 v. Chr. (Afb. 2).

Dit moeras ontstond ongeveer 7.500 - 8.000 jaar geleden als het Niedermoor moeras. De monding van de rivier Ise blokkeerde, waardoor de bossen onder water kwamen te staan en afstierven. Er ontstond een gebied van meren en moerassen. Pas later ontstond het Hochmoor moeras. Turfmossen vatten wortel en later overwoekerden ze alle andere planten, die niet in een zure omgeving konden bestaan. 

Turfmossen verspreiden waterstof ionen, waardoor ze voor zichzelf een zuur milieu creëren, dat concurrentie van andere planten tegenhoudt. Turfmossen kunnen onbegrensd groeien. De planten groeien omhoog en de rest sterft af en wordt tot turf. De stikstof die de planten nodig hebben om te kunnen groeien, wordt niet uit de bodem gehaald, maar uit het regenwater. Afbeelding 5 toont de ontwikkeling van binnenwateren via het Niedermoor moeras tot het Hochmoor moeras tot aan de landbouw door mensen. 

Een intact moeras groeit per jaar 1 mm. In de turf zijn vaak nog herkenbare plantendelen te zien, zoals van turfmossen, katoengras en riet. (Afb. 6). De vele wortels, die zich ineenstrengelen, leidden er toe dat de hele grote turfwinning machines, zoals bijvoorbeeld de “Gigant in het Moeras”, de grootste elektrische Europese baggermachine, in ons moeras niet economisch  gebruikt kon worden. De werkzaamheden moesten te vaak worden onderbroken.